Kernwaarden
Binnen ADO Icarus hanteren we drie belangrijke kernwaarden: autonomie, privacy en respect. Hoe wij elk van deze drie waarden inkleuren kan je hier lezen. Hieronder ontdek je alvast onze standpunten inzake respect en autonomie.
“Respect is voor wie het verdient, niet voor wie het vraagt"
Een kopie van deze quote is zopas verstuurd naar alle gebruikers en personeelsleden van ADO Icarus. De quote kadert in de campagne rond het verduidelijken van onze drie ADO-kernwaardes: autonomie, privacy en respect. Deze keer buigen we ons samen met adjunct algemeen directeur Alex Verheyden over het thema ‘respect’.
Wat betekent voor ADO Icarus ‘respect’?
Alex Verheyden: “Respect hoort in twee richtingen gegeven te worden als het gaat om de relatie tussen gebruiker en assistent. Wederzijds respect betekent dan dat zowel het vragen om als het uitvoeren van assistentietaken op een respectvolle manier moet gebeuren. Om in te gaan op de quote die verstuurd is: Je hebt mensen die een wat moeilijker karakter hebben, het moeilijker hebben met het aanvaarden van hun beperking, moeilijker communiceren,… . Elke persoon heeft zijn eigen karakter. Elke persoon verdient het om respectvol behandeld te worden. Wij horen soms van een assistent dat hij of zij zich geviseerd voelt door een bepaalde gebruiker. Als de assistent dit meldt aan zijn of haar regiomanager en beweert dat er sprake is van een “onrespectvolle behandeling’ moeten we er wel op letten dat dit ook echt zo is, en niet louter het persoonlijk perspectief van de assistent in kwestie. We gaan uit van correcte gebruikers. Op zich is ADL-assistentie op papier heel eenvoudig, maar een eigenschap van de mens is nu eenmaal dat hij gevoelig is voor de manier waarop iets gezegd wordt.”
Ik wou net zeggen, respect lijkt als thema vrij gemakkelijk te omkaderen: wat kan, wat kan niet? Of vergis ik me?
“Het is in elk geval zo dat de andere twee kernwaardes binnen ADO Icarus, zijnde autonomie en privacy vaker worden aangepast aan de tijd. De dienstverlening verandert, en daardoor ook de manier waarop we omgaan met autonomie en privacy. In dit opzicht is respect iets dat altijd een vast gegeven blijft. Toch merken we dat er hier en daar wat nuances gebracht moeten worden. Vroeger was assistentie gekaderd binnen ADL-assistentie (fysieke assistentie). Maar aangezien we nu alsmaar meer belang hechten aan de kwaliteit van leven van onze gebruikers, moeten we meer oog hebben voor hun wensen en vragen, ook als die soms de louter fysieke assistentie overschrijden. Ook dat is een vorm van respect naar gebruikers.”
Respect is één van de drie kernwaardes van ADO Icarus. Wordt er binnen de organisatie dan zoveel belang aan gehecht?
“Ja, en dat zijn geen loze woorden, ook niet naar onze medewerkers. We hebben een heel vangnet uitgewerkt voor mensen die vinden dat ze daadwerkelijk onrespectvol behandeld worden. We hebben een interne vertrouwenspersoon voor zowel personeel als gebruikers, Viviane Soree. Zij is onze zogenaamde stafmedewerker ondersteuningsbeleid en vorming. We hebben ook een externe vertrouwenspersoon voor ons personeel, dat wordt wettelijk bepaald. Bij kleine disputen of meningsverschillen tussen gebruikers en assistenten hebben we een trappensysteem uitgewerkt. In eerste instantie het de bedoeling dat de twee partijen er samen uit geraken, zonder dat wij ons mengen. Zodat ze kunnen uitspreken wat er hen dwarszit. Als dat niet lukt kan het probleem worden voorgelegd aan de regiomanager, die bemiddelend probeert op te treden. In laatste instantie kan het dagelijks bestuur van ADO Icarus schriftelijk of via mail op de hoogte worden gebracht. Indien nodig wordt de hulp van de stafmedewerker ondersteuningsbeleid en vorming ingeschakeld om te bemiddelen.”
En wat met ernstige klachten, bijvoorbeeld rond seksueel grensoverschrijdend gedrag?
“Hiervoor hebben we een aparte procedure uitgewerkt, die natuurlijk wat meer stappen inhoudt en grondig wordt behandeld. Mensen die in een dergelijke situatie zitten kunnen via een brief of e-mail terecht bij hun regiomanager, als het gaat om de dienstverlening. Als het gaat over het functioneren van de regiomanager, is er de stafmedewerker ondersteuningsbeleid en vorming. Voor klachten rond de organisatie in het algemeen kan er gemaild worden naar onze algemeen directeur Eddy Denayer. Er volgen dan een aantal stappen en indien dit niet voldoende is voor de persoon in kwestie kan hij de klacht voorleggen aan onze klachtencommissie. We nemen dit heel serieus. Gelukkig komt dit maar zelden voor.”
"Ik haat het als mensen dingen voor mij doen die ik niet gevraagd heb”
Wat is de visie van ADO Icarus rond deze uitspraak, die kadert in het thema ‘autonomie’? We vroegen het aan Alex Verheyden, adjunct algemeen directeur.
Alex Verheyden: “Wij staan als voorziening achter deze uitspraak. Ik vind het zelf een heel mooie weergave van wat we beoogden met het concept ‘zelfstandig wonen’, namelijk de hulp bieden die wordt gevraagd. Maar dan ook énkel de hulp bieden die wordt gevraagd. Onze gebruikers hebben ervoor gekozen om niet betutteld te worden. Ze willen een leven kunnen leiden waarin ze zelf alles bepalen: zelf kunnen kiezen wanneer je opstaat, wat je wanneer eet, hoe je je dag invult, enz… Zelfstandig wonen is gevormd dankzij mensen die zelf kunnen beslissen over hun leven. Ik zei in het begin van mijn antwoord ‘beoogden’ omdat we vandaag veel meer dan vroeger rekening kunnen houden met de noden van gebruikers. Autonomie blijft een kernwaarde, maar we willen niet blind zijn voor andere noden dan de activiteiten van het dagelijks leven (ADL)."
Rond autonomie is heel wat te doen in de context van de zorgvernieuwing die Vlaanderen op dit moment door voert, niet?
“Inderdaad. Als ik de nota ‘Perspectief 2020’ van Vlaams minister Jo Vandeurzen lees, dan ontdek ik twee grote doelstellingen, namelijk ervoor zorgen dat iedereen met een beperking kan rekenen op een zorggarantie tegen 2020 en als sector evolueren naar een vraaggestuurde zorg. Dat laatste betekent dat de overheid mensen met een beperking steeds meer autonomie wil geven. En dat doen wij bij ADO Icarus al meer dan twintig jaar. Zo zegt de overheid nu bijvoorbeeld: “Mensen met een beperking moeten eerst gebruik maken van bestaande reguliere zorgverstrekkers, alvorens naar handicapspecifieke voorzieningen te stappen, ”. Als je de zorgverlening van onze gemiddelde gebruiker in een taartdiagram zou gieten, zou je zien dat dit in het zelfstandig wonen al lang een courante praktijk is. Ons cliënteel maakt gebruik van thuisverpleging, diensten voor gezinszorg, enz. Als ik dat lees, denk ik dat wij als voorziening al een goede basis hebben. Wat niet wegneemt dat de realiteit ons dwingt om ons genuanceerder op te stellen als het gaat om die ‘betutteling’ waarover we in het begin spraken."
Hoe bedoel je, zijn jullie dan plots wél van oordeel dat er ‘betutteling’ nodig is?
"Zo zou ik het niet willen zeggen. Maar wat we wel merken is dat ons cliënteel diverser is geworden. Sommige gebruikers zijn inderdaad nog steeds zelfredzaam, andere hebben ondersteuningsnoden die veel verder gaan dan enkel ADL-assistentie. En als we dan als sector evolueren naar een vraaggestuurde zorg, dan moeten we goed voor ogen houden welke vragen of behoeftes er zijn vanuit onze gebruikers. Uiteindelijk is het belangrijk dat hun kwaliteit van leven zo hoog mogelijk is. Vroeger was het absoluut not done om een vergadering tussen assistenten te beleggen rond de noden van een specifieke gebruiker, maar daarmee zijn we hier en daar nu toch aan het experimenteren, omdat de gebruiker in kwestie dan ook een betere assistentie krijgt. We denken dat dit nodig is, net in het belang van de levenskwaliteit van die specifieke gebruiker, zonder daarmee de privacy of autonomie van andere gebruikers waarvoor dat niet nodig is te schenden."
Wat ik me afvraag, stel nu dat een gebruiker valt en dat hij niet expliciet om de hulp vraagt van een assistent die toevallig aanwezig is. Dan is het toch maar menselijk dat de assistent hem wil overeind helpen?
“In principe geldt dat als de gebruiker dat niet wil, de assistent hem niet mag helpen. Natuurlijk probeert de assistent ook in te schatten wie de gebruiker is. Wat bij de éne persoon absoluut niet kan, kan bij de andere persoon net gewenst zijn. Je hebt gebruikers die ondanks een hoge ondersteuningsnood niettemin alles zelf willen doen, anderen benutten het ADL-aanbod ten volle. Sommige mensen zijn nu eenmaal grotere plantrekkers dan anderen, en willen zoveel mogelijk zelf doen. Globaal blijven we echter het principe trouw dat we enkel hulp bieden wanneer dit wordt gevraagd. Als organisatie die meer vraaggestuurd wil werken, willen we echter wel meer oog hebben voor de noden van personen en indien we merken dat een situatie problematisch is, willen we niet aan de zijlijn blijven staan."
Kan je daar eens voorbeelden van geven?
“Met problematisch voor de assistent bedoel ik: Stel dat een bepaalde gebruiker heel erg wanordelijk woont, en dat je bij zijn thuis letterlijk struikelt over de rommel. De basisfilosofie van zelfstandig wonen stelt hier dat dit de keuze is van de persoon en wij als organisatie ons daar in niet moeten mengen. Maar het is wel onze verantwoordelijkheid als werkgever om te zorgen dat onze werknemers, de assistenten, in betere omstandigheden hun werk kunnen doen. Maar andersom geldt ook: Stel dat een gebruiker niet meer uit de problemen geraakt, dan zou onze basisfilosofie zijn dat dat niet ons probleem is en dat we er niks aan moeten doen. We mogen de vraag niet uit de weg gaan of die benarde situatie wel een bewuste keuze van de gebruiker is. Op een bepaald moment moeten we soms toch ingrijpen. Misschien is een gebruiker daar aanvankelijk niet mee opgezet, maar we zien dat er naderhand vaak een vorm van opluchting volgt. Dergelijke zaken moeten echter steeds in nauw overleg met de gebruiker kunnen. Soms is een duwtje in de rug alles wat iemand nodig heeft. Vroeger werden onze assistenten dikwijls ‘de armen en de benen’ van de gebruikers genoemd, maar we blijven natuurlijk allemaal mensen."
Het is duidelijk een evenwichtsoefening, omgaan met de autonomie van gebruikers.
“Inderdaad, en het accent blijft altijd liggen bij de persoon zelf. Wij willen gewoon soms de instrumenten kunnen aanreiken om hun levenskwaliteit nog te verhogen.”
In de komende tijd zullen ook rond de derde kernwaarde een artikel publicieren op deze website en in onze driemaandelijkse nieuwsbrief. Wil je niets missen? Schrijf je dan hier in om je te abonneren op de nieuwsbrief.