“Ik haat het als mensen dingen voor mij doen die ik niet gevraagd heb”

Deze slogan, in ware ‘Bond zonder naam’-stijl, ontvingen alle personeelsleden en gebruikers van ADO Icarus in de loop van vorig jaar. Bedoeling hiervan is de discussie rond enkele kernwaarden van onze vzw op gang te brengen. De slogan is intussen besproken op zowel het management- als het gebruikersoverleg. Maar wat is nu juist de visie van ADO Icarus rond de uitspraak, die kadert in het thema ‘autonomie’? We vroegen het aan Alex Verheyden, adjunct algemeen directeur.

Alex: “Wij staan als voorziening achter deze uitspraak. Ik vind het zelf een heel mooie weergave van wat we beogen met het concept ‘zelfstandig wonen’, namelijk de hulp bieden die wordt gevraagd. Maar dan ook énkel de hulp bieden die wordt gevraagd. Onze gebruikers hebben ervoor gekozen om niet betutteld te worden. Zelfstandig wonen is gevormd dankzij mensen die zelf kunnen beslissen over hun leven. Onze doelgroep zijn daarom mensen met fysieke beperkingen die perfect kunnen functioneren.”

Rond autonomie is heel wat te doen in de context van de zorgvernieuwing die Vlaanderen op dit moment door voert, niet?

Alex: “Inderdaad. Als ik de nota ‘Perspectief 2020’ van Vlaams minister Jo Vandeurzen lees, dan ontdek ik twee grote doelstellingen, namelijk ervoor zorgen dat iedereen met een beperking kan rekenen op een zorggarantie tegen 2020 en als sector evolueren naar een vraaggestuurde zorg. Dat laatste betekent dat de overheid mensen met een beperking steeds meer autonomie wil geven. En dat doen wij bij ADO Icarus al meer dan twintig jaar. Zo zegt de overheid nu bijvoorbeeld: “Mensen met een beperking moeten eerst gebruik maken van bestaande reguliere zorgverstrekkers, alvorens naar handicapspecifieke voorzieningen te stappen, want dat is goedkoper”. Als je de zorgverlening van onze gemiddelde gebruiker in een taartdiagram zou gieten, zou je zien dat zij ook gebruik maken van heel veel reguliere voorzieningen, zoals thuisverpleging, familiehulp, enz. Als ik dat lees, denk ik dat wij als voorziening goed bezig zijn. Wat niet wegneemt dat de realiteit ons dwingt om ons genuanceerder op te stellen als het gaat om die ‘betutteling’ waarover we in het begin spraken.

Hoe bedoel je, zijn jullie dan plots wél van oordeel dat er ‘betutteling’ nodig is?

Alex: Zo zou ik het niet willen zeggen. Maar wat we wel merken is dat ons cliënteel gemiddeld genomen minder zelfredzaam is dan de voortrekkers van het zelfstandig wonen, zoveel decennia geleden. En als we dan als sector evolueren naar een vraaggestuurde zorg, dan moeten we goed voor ogen houden welke vragen of behoeftes er zijn vanuit onze gebruikers. Uiteindelijk is het belangrijk dat hun kwaliteit van leven zo hoog mogelijk is. Vroeger was het absoluut not done om een vergadering tussen assistenten te beleggen rond de noden van een specifieke gebruiker, maar daarmee zijn we hier en daar nu toch aan het experimenteren, omdat de gebruiker in kwestie dan ook een betere assistentie krijgt.

Wat ik me afvraag, stel nu dat een gebruiker valt en dat hij niet expliciet om de hulp vraagt van een assistent die toevallig aanwezig is. Dan is het toch maar menselijk dat de assistent hem wil overeind helpen?

Alex: “In principe geldt dat als de gebruiker dat niet wil, de assistent hem niet mag helpen. Natuurlijk probeert de assistent ook in te schatten wat de nood aan autonomie van de specifieke gebruiker is. Sommige mensen zijn nu eenmaal grotere plantrekkers dan anderen, en willen zoveel mogelijk zelf doen. Nu, als wij merken dat iets ‘problematisch’ wordt, of voor de assistent of voor de gebruiker, dan grijpen we in. Dat is ook iets dat de laatste jaren zo gegroeid is.”

Kan je daar eens voorbeelden van geven?

Alex: “Met problematisch voor de assistent bedoel ik: Stel dat een bepaalde gebruiker heel erg wanordelijk woont, en dat je bij zijn thuis letterlijk struikelt over de rommel. Dan is het wel onze verantwoordelijkheid als werkgever om te zorgen dat onze werknemers in betere omstandigheden hun werk kunnen doen. Maar andersom geldt ook: Stel dat een gebruiker niet meer uit de problemen geraakt, dan zou onze basisfilosofie zijn dat dat niet ons probleem is en dat we er niks aan moeten doen. Maar is die benarde situatie wel een bewuste keuze van de gebruiker? Op een bepaald moment moeten we soms toch ingrijpen. Een gebruiker is daar in het begin meestal niet mee opgezet, maar we zien dat er naderhand vaak een vorm van opluchting volgt. Soms is een duwtje in de rug alles wat iemand nodig heeft. Vroeger werden onze assistenten dikwijls ‘de armen en de benen’ van de gebruikers genoemd, maar we blijven natuurlijk allemaal mensen. En als een assistent binnenkomt bij een gebruiker die hij al twintig jaar ondersteunt, en de gebruiker wenend aantreft, dan gaat hij hem in de realiteit ook troosten.”

Het is duidelijk een evenwichtsoefening, omgaan met de autonomie van gebruikers.

Alex: “Inderdaad, en het accent blijft altijd liggen bij de persoon zelf. Wij willen gewoon soms de instrumenten kunnen aanreiken om hun levenskwaliteit nog te verhogen.”