Perspectief 2020?
Zo’n tien jaar geleden werd het Perspectiefplan 2020 gelanceerd. Het plan is de afgelopen jaren de leidraad geweest voor de ontwikkelingen binnen de gehandicaptensector. Binnen de horizon van tien jaar is er daadwerkelijk heel wat in beweging gezet, waarbij vooral als verdienste de invoering van de persoonsvolgende financiering herinnerd zal worden. Toch ervaren we nét in 2020 een gebrek aan perspectief.
Iedereen die de sector de afgelopen maanden van nabij heeft gevolgd, is op de hoogte van de zogenaamde correctiefase 2. Hiermee wil het VAPH een herverdeling van de persoonsvolgende budgetten organiseren. De afgelopen jaren werden verschillende scenario’s uitgetekend, van matige tot verregaande aanpassingen. Uiteindelijk koos men voor een piste waarbij de persoonsvolgende budgetten volledig aangepast zouden worden (ondanks dat het woord ‘correctie’ eerder lichte aanpassingen deed vermoeden), gespreid over acht jaren. Voor sommige budgethouders betekent dit een stijging van hun budget, wat zich moet vertalen in een betere personeelsomkadering van hun zorgaanbieder. Voor de budgethouders binnen het vroegere zelfstandig wonen van ADO Icarus leidt dit echter tot een significante daling van hun budget en hun ondersteuning, zelfs in die mate dat er op termijn geen zorggarantie meer mogelijk is. Hoe kijkt ADO Icarus als organisatie naar deze ingreep?
ADO Icarus heeft steeds als standpunt gehanteerd dat een bepaalde correctie verantwoord en verdedigbaar is. Reeds in 2016 lag een voorstel tot correctie op tafel waarbij er sprake was van een aanzienlijke daling van de beschikbare middelen. Hoewel dit ernstig zou ingrijpen op de werking, hebben we ons destijds niet verzet. Wat zich nu voordoet, is echter van een geheel andere orde. Gebruikers die nood hebben aan permanentie hebben geen perspectief meer over of deze dienstverlening nog zal bestaan binnen enkele jaren. Los van de vraag of de correctiefase correct wordt toegepast en dat de uitkomsten voor onze budgethouders buiten proportie zijn, is net het wegnemen van enig perspectief wat frappeert; tenzij institutionalisering het perspectief is. De wijze waarop met het vroegere zelfstandig wonen wordt omgegaan, getuigt ook van een bijzondere fixatie op deze zorgvorm alsof de gebruikers ervan en de organisaties een eiland binnen de sector vormen waarbinnen men meent de (financiële) problemen binnen de sector te kunnen afbakenen en wegsnijden.
Halverwege 2019 maakte het VAPH een meerjarenanalyse voor de komende legislatuur (2020-2024). Hierin werden verschillende scenario’s uitgewerkt, al naargelang de uitbreidingsmiddelen die de nieuwe Vlaamse regering ter beschikking zou stellen. In de vorige legislatuur werd voor 330 miljoen euro aan bijkomende middelen voorzien. De verwachting was dat de nieuwe Vlaamse regering minstens dat bedrag zou doortrekken om ten minste tegemoet te kunnen komen aan de zogenaamde automatische toekenningsgroepen, als ook om tegemoet te komen aan de jaarlijkse stijging van 3% aan bijkomende zorgvragen. Uiteindelijk bleek dat er ‘maar’ zo’n 270 miljoen euro zal voorzien worden. Wat dit concreet betekent voor de wachtenden, wordt duidelijk als we de prognoses bekijken van de wachttijd in de verschillende prioriteitengroepen. Zelfs bij eenzelfde bedrag als de vorige legislatuur zou sprake zijn van wachttijden van minimaal 6 tot en met 23 (!) jaar in prioriteitengroep 3 tegen eind 2024.
Het inzicht dat bijkomende middelen de wachtlijst zullen wegwerken is reeds lang voorbijgestreefd. In toenemende mate wordt eveneens duidelijk dat de huidige aanpak om de zaken anders aan te pakken (verdeling in trap 1 en trap 2, concentrische cirkels, …) weinig impact heeft. Daarnaast mag ook niet vergeten worden dat het sociale ondernemerschap van de zorgaanbieders afhankelijk is van de mate waarin er persoonsvolgende budgetten ter beschikking worden gesteld, dat de zorgnoden zich niet beperken tot de huidige doelgroep van personen met een beperking van het VAPH, temeer van zorgbehoevenden in Vlaanderen.
Voor ADO Icarus is deze analyse geen ver-van-ons-bed-show. Als organisatie gegroeid uit personen met een beperking zelf, beseffen we dat het bieden van een perspectief voor zoveel personen met een beperking, hun ouders en familieleden, essentieel is. Ondanks de verdiensten van het perspectiefplan 2020, is onzekerheid troef en dringt een nieuw perspectiefplan zich op. De verantwoordelijkheid om een perspectief te bieden, is echter niet enkel deze van de overheid. Als sociale onderneming willen we kansen krijgen maar moeten we ook zelf kansen ontwikkelen om in de huidige en toekomstige context personen met een beperking een perspectief te kunnen bieden op een ondersteuningsaanbod dat gericht is op zelfstandigheid, in verbondenheid met de samenleving én waarbij de beschikbare maatschappelijke middelen zo goed mogelijk worden ingezet. Voor dat perspectief wil ADO Icarus zich engageren.
Alex Verheyden
